Pir Sultan Abdal gerçeğini doğru anlamak için süreçle buna dönemin koşulları da denilebilir doğru ilişkilendirmek gerek. Bu yaklaşım, olayların çok yönlü derinlemesine çözümlenmesi anlamına gelir. Bunun için dönemin toplumsal yapısını toplum düzen ilişkilerini doğru okuma kavrama doğru yorumlama ve anlamdırma büyük önem taşımaktadır. Pir Sultan'ın karanlıklarda kalmış ya da yeterinde bilinmeyen yaşamı ve kendisini çevreleyen koşullar kısa bir tanımlamayla Pir Sultan gerçeği bir Osmanlı'nın gizli tarihidir. Pir sultan gerçeiğini çözmenin, bu anlamda Osmanlı'nın gizli tarihini çözmek anlamına geldiğini söylemek olanaklı. Yani bir başka deyişle Pir Sultan gerçeğini kavramak, aynı zamanda Osmanlı sisteminin gizlenen yüzünü anlamak, karartılan geçmişini aydınlatmak ve kendi tarihiyle yüzleşmek anlamına gelir. Döneme ilişkin bu gizli tarihin ve toplumsal olaylara temel oluşturan sistemin yapısal özelliklerinin her nedense bilinçli ya da bilinçsiz hep atlandığı, görmezden gelindiği veya önemsediği görülmektedir. Bu açıdan çalışmamızda açıklamsını yapmaya çalıştığımız konular, en azından bu gizli tarihin ve sistemin yapısal özelliklerinin aydınlatılmasına yönelik bir çalışma olarak da düşünülebilir. Tarihin karanlıkta kalmış tozlu sayfaları aralandığında ve olaylar, sorgulayıcı bir bakış açısıyla nesnel bir temele oturtulduğunda, sorunları gerçek boyutlarıyla kavramak ve çözmek kolaylaşacaktır.
