ÖNSÖZ
Dünyanın gelişmiş ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de mühendislik eğitimi verilen fakültelerin temel derslerinden birisi haline gelen Mühendislik Ekonomisi, hem öğrenciler hem de tüm yatırımcılar tarafından ilgi ile izlenen derslerden birisi olmuştur.
Diğer yandan, 2000'li yıllarda gerek dünyanın birçok ülkesinde gerekse ülkemizde yaşanan ekonomik krizler, ekonomisi üretime dayanmayan ve aşırı derecede borçlanan ülkelerin ne denli büyük sıkıntılarla karşılaşabileceğini açıkça göstermiştir. Bu nedenle, üretim-mühendis-ekonomi üçlüsünü konu edinen Mühendislik Ekonomisi, önümüzdeki yıllarda da sık sık başvurulacak eserlerin başında yer alacaktır. Kitabın ilk üç baskısına gösterilen ilgi ve yeni krizlerin eşiğinde olan birçok dünya ülkesinin içinde bulunduğu durum dördüncü baskının yapılmasını zorunlu hale getirmiştir.
İş hayatında gerek teknik eleman gerekse yönetici olarak görev alacak gençlerimizin kendilerini daha iyi yetiştirebilmelerine katkıda bulunacağına inandığım bu kitap, on bir ana bölümden oluşmaktadır. Kitabın ilk bölümünde temel bazı kavramlar, ikinci bölümde ise nakit akışı diyagramları açıklanmıştır. Üçüncü bölümde, paranın zaman değerinin hesaplanmasını sağlayacak faiz faktörleri ele “alınmıştır. Dördüncü bölümde enflasyon ve nakit akışlarına olan etkileri, beşinci bölümde yatırım alternatiflerin karşılaştırılmasında kullanılacak ekonomik etkinlik ölçüleri, altıncı bölümde ise alternatiflerin karşılaştırılmasına ilişkin esaslar incelenmiştir. Yedinci bölümde amortisman hesaplama yöntemleri, sekizinci bölümde gider analizleri, dokuzuncu bölümde yenileme analizleri, onuncu bölümde de başabaş noktası analizleri açıklanmıştır. Kitabın son bölümünde ise, ekonomik fizibilite raporlarının hazırlanmasına ilişkin esaslara ve bir ekonomik fizibilite raporu örneğine yer verilmiştir.
Kitabın; dördüncü baskısını üstlenen BİRSEN Yayınevine teşekkür eder, Türkiye Cumhuriyeti Devletinin lider ülke olma ülküsüyle sonsuza dek yaşamasının teminatı olacak Türk mühendis ve gençlerine yararlı olmasını dilerim.
Prof.Dr. Alim IŞIK
Kasım-2011, Ankara
İÇİNDEKİLER Sayfa No
1. GİRİŞ 1
1.1. Genel 1
1.2. Bazı Genel Tanım ve Kavramlar 1
1.3. Ekonomik Eşdeğerlik 21
1.4. Yatırım Alternatifleri 22
1.5. Kabul Edilebilir Minimum Kâr Oranı 23
2. NAKİT AKIŞI DİYAGRAMLARI 26
2.1. Nakit Akışı (Cash-Flow) Sembolleri ve Anlamları 26
2.2.P, F ve A'nın Zaman Düzenlemeleri 28
2.3. Nakit Akışı Çizelgeleri 29
2.4. Nakit Akışı Diyagramları 32
3. PARANIN ZAMAN DEĞERİ VE FAİZ
FAKTÖRLERİ 38
3.1. Genel 38
3.2. Faiz ve Faiz Oranı 38
3.3. Faiz Hesapları 40
3.4. Tek-Ödeme Formülleri 46
3.5. Eşit Seri Şimdiki Değer Faktörü ve Sermaye Geri Dönüş Faktörü 54
3.6. Eşit Seri Gelecek Değer Faktörü ve Amortisman Sandığı Faktörü 66
3.7. Faiz Çizelgeleri ve İnterpolasyon 71
3.8. Eğimli Nakit Akışları Formülleri 77
3.8.1. Doğrusal Eğimli Nakit Akışları 77
3.8.2. Geometrik Eğimli (Eskalasyonlu) Nakit Akışları 99
3.9. Nominal ve Efektif Faiz Oranları 123
3.10. Sürekli Faiz Hesapları 137
3.11. Sürekli Akış 142
3.12. Eşdeğer Nakit Akışları 146
3.13. Borç Ödemelerinde Anapara ve Faiz Miktarları 155
3.14. Faiz Oranları Değişen Nakit Akışları 160
3.15. Negatif Nakit Akışları 169
4. ENFLASYON VE NAKİT AKIŞLARINA ETKİSİ 172
4.1. Genel 172
4.2. Türkiye'de Enflasyonun Gelişimi 174
4.3. Enflasyonla İlgili Bazı Kavram ve Esaslar 186
4.4. Enflasyona Neden Olan Faktörler 192
4.5. Enflasyonla Mücadelede Dikkate Alınacak Faktörler 195
4.6. Enflasyon Oranı 196
4.7. Gerçek ve Piyasa Faiz Oranları 203
4.8. Nakit Akışı ve Enflasyonun Etkisi 204
4.8.1. Proje Nakit Akışı Hesapları 204
4.8.2. Enflasyonun Nakit Akışlarına Etkisi 210
5. EKONOMİK ETKİNLİK ÖLÇÜLERİ 221
5.1. Genel 221
5.2. Ekonomik Etkinlik Ölçüm Yöntemleri 222
5.2.1. Net Şimdiki Değer (NŞD) 222
5.2.2. Gelecek Değer 225
5.2.3. İç Kâr Oranı (İKO) 230
5.2.4. Dış Kâr Oranı (DKO) 236
5.2.5. Kârlılık İndeksi (Kİ) 236
5.2.6. Yıllık Eşdeğer Miktar (YEM) 239
3.2.7. Sermaye Geri Dönüşü (SGD) 242
5.2.8. Sermaye Eşdeğeri (SE) 244
5.2.9. Geri Ödeme Periyodu (GÖP) 247
6. ALTERNATİFLERİN KARŞILAŞTIRILMASI 253
6.1. Genel 253
6.2. Alternatif Tipleri ve Alternatiflerin Sınıflandırılması 255
6.3. Yatırım Alternatiflerinin Karşılaştırılması 258
6.3.1. Sıralama Yaklaşımıyla Alternatiflerin Karşılaştırılması 260
6.3.2. Artımlı Yaklaşımla Alternatiflerin Karşılaştırılması 265
6.3.3. NŞD ve İKO Yöntemleriyle Alternatiflerin Değerlendirilmesi 269
6.3.4. Çalışma Sermayesinin Alternatiflerin Karşılaştırılmasına Etkisi 274 6.4. Farklı Satınalma Bedelli Alternatiflerin Karşılaştırılması 275
6.5. Farklı Nakit Akışlı Alternatiflerin Karşılaştırılması 278
6.6. Farklı Ekonomik Ömürlü Altematiflerin Karşılaştırılması 281
7. AMORTİSMAN HESAPLAMALARI 289
7.1. Giriş 289
7.2. Amortisman ve Ekonomik Ömür Kavramları 289
7.3. Amortisman Hesaplama Yöntemleri 294
7.3.1. Doğru Hat Yöntemi 294
7.3.2. Yıl Rakamlarının Toplamı Yöntemi 295
7.3.3. Azalan Bakiye Yöntemi 297
7.3.4. Amortisman Sandığı Yöntemi 304
7.3.5. Diğer Amortisman Yöntemleri 308
7.3.5.1. Üretim Birimleri Yöntemi 308
7.3.5.2. Çalışma Günü Yöntemi 309
7.3.5.3. Gelir Tahmini Yöntemi 309
7.4. Amortisman Yöntemlerinin Nakit Akışlarına Etkisi 310
7.5. Farklı Ekonomik Ömürlerin Nakit Akışlarına Etkisi 313
7.6. Borç Alınan Paraya Ödenen Faizin Nakit Akışlarına Etkisi 316
7.7. Sermaye Gideri 321
7.7.1. Marjinal Gider Kavramı 322
7.8. Marjinal Sermaye Giderinin Hesaplanması 327
8. YENİLEME ANALİZLERİ 330
8.1. Giriş 330
8.2. Yenileme Analizi Yaklaşımları 332
8.2.1. Klasik Yaklaşım 333
8.2.2. Farklı Yıllık Giderleri Esas Alarak Yenileme Yaklaşımı 338
8.2.3 Nakit Akışlarını Esas Alarak Yenileme Yaklaşımı 343
8.2.4. Tekrarlanan Ömür Analizi Esaslı Yenileme Yaklaşımı 347
8.2.5. Ekonomik Ömür Esas Alınarak Yenileme Yaklaşımı 351
9. GİDER ANALİZLERİ 358
9.1. Giriş 358
9.2. Gider Analizi ve Üretim Fonksiyonu 358
9.3. Gider Fonksiyonları 361
9.4. Gider Fonksiyonu Tipleri 363
9.4.1 Genel (Kübik) Gider Fonksiyonu 364
9.4.2. İkinci Dereceden Gider Fonksiyonu 364
9.4.3. Doğrusal Gider Fonksiyonları 366
9.5. Gider Analiz Modelleri 369
9.5.1. Minimum Gider Analizi 379
9.5.2. Ömür Çevrimli Gider Analizi 385
10. BAŞABAŞ NOKTASI ANALİZLERİ 388
10.1. Genel 388
10.2. Yılık Gider Kayıtlarına Dayalı Başabaş Noktası Analizi 392
10.3. Grafik Esaslı Başabaş Noktası Analizi 395
10.4. İki Alternatifin Başabaş Noktası Analizi 400
10.5. Çoklu Alternatiflerin Başabaş Noktası Analizi 405
10.6. Üretme veya Satınalma Kararının Verilmesinde
Başabaş Noktası Analizi 406
10.7. Satınalma veya Kiralamaya İlişkin Başabaş Noktası Analizi 411
11. EKONOMİK FİZİBİLİTE RAPORUNUN HAZIRLANMASI 414
11.1 Giriş 414
11.2. Fizibilite Çalışmalarının Nedenleri 414
11.3. Fizibilite Çalışmalarının Yapısı 416
11.3.1. Çalışmanın Önemi ve Amacının Belirlenmesi 419
11.3.2. Dikkate Alınacak Alternatiflerin Seçilmesi 421
11.3.3. Çalışmaya İlişkin Veriler ve Kabullenmeler 422
11.3.4. Değerlendirme Yöntemleri 423
11.3.5. Sonuçlar ve Öneriler 426
11.4. Elbise Dolabı Üretimi için Uygun Teknolojinin
Seçimine Yönelik Ekonomik Fizibilite Raporu Örmeği 427
EKLER 440
EK-A. STANDART FAİZ FAKTÖRLERİ 441
EK-B. EĞİMLİ SERİ FAİZ FAKTÖRLERİ 454
EK-C1. SÜREKLİ HESAPLAMA FAİZ FAKTÖRLERİ 481
EK-C2. GEOMETRİK SERİ FAİZ FAKTÖRLERİ 498
EK-C3. SÜREKLİ HESAPLAMA SÜREKLİ AKIŞ FAİZ FAKTÖRLERİ 519
KAYNAKLAR 528
